Hiểu rõ nguyên nhân thai ngoài tử cung là bước quan trọng, giúp bác sĩ và mẹ bầu phát hiện sớm, can thiệp kịp thời và bảo vệ khả năng sinh sản. Đây là biến chứng sản khoa nghiêm trọng, xảy ra khi phôi thai không làm tổ trong buồng tử cung mà bám ở vị trí khác như vòi trứng, cổ tử cung hoặc ổ bụng, có thể gây xuất huyết nội nguy hiểm đến tính mạng nếu không điều trị đúng cách.
Thai ngoài tử cung xảy ra ở đâu?
Thai ngoài tử cung là tình trạng trứng đã thụ tinh không di chuyển vào buồng tử cung, mà làm tổ ở vị trí khác trong hệ sinh sản. Theo các thống kê y tế, khoảng 90% trường hợp thai ngoài tử cung xảy ra tại ống dẫn trứng. Đặc biệt thường gặp nhất là đoạn bóng - nơi trứng thường gặp tinh trùng. Do ống dẫn trứng không có khả năng giãn nở như tử cung, phôi thai phát triển tại đây rất dễ gây vỡ, dẫn đến xuất huyết nội nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử lý sớm.
Ngoài ống dẫn trứng, thai ngoài tử cung còn có thể xuất hiện ở buồng trứng, cổ tử cung (rất hiếm gặp), ổ bụng hoặc vết mổ lấy thai cũ. Tuy hiếm gặp hơn, nhưng những trường hợp này thường phức tạp và tiềm ẩn nguy cơ cao đối với sức khỏe và khả năng sinh sản. Việc xác định chính xác vị trí túi thai qua siêu âm là yếu tố then chốt, giúp bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp và an toàn nhất.
Thai ngoài tử cung thường xảy ra ở ống dẫn trứng
Nguyên nhân thai ngoài tử cung là gì?
Nguyên nhân có thai ngoài tử cung chủ yếu xuất phát từ việc phôi thai không thể di chuyển thuận lợi từ ống dẫn trứng vào buồng tử cung để làm tổ. Trong một thai kỳ bình thường, trứng sau khi thụ tinh sẽ được các lông mao trong lòng ống dẫn trứng đưa về tử cung trong vòng vài ngày. Tuy nhiên, khi ống dẫn trứng bị tổn thương, viêm dính, hẹp hoặc có vật cản, quá trình vận chuyển này bị gián đoạn, khiến phôi bám lại và phát triển tại vị trí bất thường. Cụ thể:
Tổn thương hoặc viêm dính sau phẫu thuật vùng chậu
Đây là một trong những nguyên nhân chửa ngoài tử cung phổ biến. Sau các phẫu thuật vùng chậu như mổ ruột thừa, mổ u nang buồng trứng, cắt dính hoặc nối - thắt ống dẫn trứng, mô sẹo có thể hình thành và làm biến dạng cấu trúc giải phẫu của ống dẫn trứng. Các dải sẹo này cản trở đường di chuyển của trứng thụ tinh bị cản trở, khiến phôi không thể vào tử cung mà phải làm tổ ngay tại vị trí bị tắc nghẽn.
Ngoài ra, tình trạng viêm dính sau phẫu thuật cũng ảnh hưởng đến nhu động và hoạt động của lông mao trong lòng ống dẫn trứng, yếu tố giúp đẩy phôi về buồng tử cung. Khi chức năng này suy giảm, nguy cơ thai ngoài tử cung tăng lên đáng kể.
Tổn thương ống dẫn trứng do viêm nhiễm sinh dục
Viêm nhiễm sinh dục, đặc biệt là các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) như Chlamydia trachomatis hoặc Neisseria gonorrhoeae, là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương ống dẫn trứng. Khi vi khuẩn xâm nhập và gây viêm vùng chậu (PID), chúng có thể làm hỏng lớp niêm mạc và lông mao bên trong ống dẫn trứng, những cấu trúc chịu trách nhiệm đưa trứng và phôi di chuyển về tử cung.
Tình trạng viêm kéo dài hoặc không được điều trị triệt để dẫn đến sẹo xơ, dính và hẹp lòng ống dẫn trứng, khiến phôi bị “mắc kẹt” và làm tổ sai vị trí. Nếu bạn từng mắc bệnh viêm vùng chậu hoặc nhiễm khuẩn sinh dục nhiều lần có nguy cơ thai ngoài tử cung cao hơn gấp 5 - 10 lần so với người bình thường. Vì vậy, việc tầm soát và điều trị sớm các bệnh viêm nhiễm phụ khoa đóng vai trò rất quan trọng trong phòng ngừa biến chứng nguy hiểm này.
>>>Xem thêm: Dấu hiệu mang thai ngoài tử cung
Tổn thương ống dẫn trứng là nguyên nhân gây chửa ngoài tử cung điển hình
Bất thường bẩm sinh ở ống dẫn trứng
Một số phụ nữ có cấu trúc ống dẫn trứng bẩm sinh không bình thường như hẹp, xoắn, chia nhánh bất thường hoặc có đoạn gấp khúc. Đây là một trong những nguyên nhân thai ngoài tử cung ít gặp nhưng đáng lưu ý, bởi sự bất thường về hình dạng khiến quá trình di chuyển của trứng đã thụ tinh gặp cản trở.
Khi phôi không thể di chuyển về tử cung đúng thời điểm, nó có xu hướng làm tổ tại vị trí bị “kẹt lại”, thường là trong lòng ống dẫn trứng. Ngoài ra, những phụ nữ có tiền sử dị tật bẩm sinh đường sinh dục (như tử cung hai sừng hoặc tử cung vách ngăn) cũng có nguy cơ cao hơn so với bình thường. Việc phát hiện sớm các dị tật này thông qua siêu âm hoặc chụp tử cung - vòi trứng (HSG) giúp bác sĩ tiên lượng và tư vấn phương án phòng ngừa phù hợp.
Khối u hoặc lạc nội mạc tử cung gây tắc nghẽn
Sự xuất hiện của khối u ở buồng trứng, vòi trứng hoặc mô lạc nội mạc tử cung trong vùng chậu có thể gây chèn ép hoặc làm hẹp lòng ống dẫn trứng, khiến trứng đã thụ tinh khó di chuyển vào tử cung. Khi đường đi bị cản trở, phôi có thể bám lại ngay tại vị trí bị tắc và phát triển thành thai ngoài tử cung.
Đặc biệt, bệnh lạc nội mạc tử cung không chỉ gây đau vùng chậu mãn tính, mà còn khiến mô sẹo và dải dính hình thành quanh ống dẫn trứng, làm biến dạng cấu trúc và giảm chức năng vận chuyển phôi. Đây được xem là một trong những nguyên nhân gián tiếp làm tăng nguy cơ thai ngoài tử cung.
Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng thai ngoài tử cung
Bên cạnh việc nắm rõ nguyên nhân thai ngoài tử cung, mẹ bầu cũng cần nhận biết các yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng gặp phải tình trạng này. Nhiều yếu tố không trực tiếp gây ra thai ngoài tử cung, nhưng lại ảnh hưởng đến cấu trúc hoặc chức năng của ống dẫn trứng, khiến phôi thai dễ làm tổ sai vị trí. Bao gồm:
1. Tiền sử từng mang thai ngoài tử cung
Nếu bạn có tiền sử từng mang thai ngoài tử cung, bạn thuộc nhóm có nguy cơ cao nhất bị tái phát ở lần mang thai sau. Sau khi trải qua một lần thai ngoài tử cung, ống dẫn trứng có thể bị tổn thương, viêm dính hoặc hẹp lòng ống, khiến quá trình di chuyển của phôi trong những lần thụ thai tiếp theo gặp khó khăn.
Theo thống kê y khoa, nguy cơ tái phát thai ngoài tử cung có thể cao gấp 5 - 10 lần so với người chưa từng mắc. Nếu tổn thương chỉ xảy ra ở một bên ống dẫn trứng, khả năng mang thai tự nhiên vẫn còn, nhưng cần được theo dõi chặt chẽ bằng siêu âm sớm ngay khi có dấu hiệu mang thai để đảm bảo an toàn.
2. Tiền sử viêm vùng chậu (PID)
Viêm vùng chậu (PID) là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến thai ngoài tử cung. Bệnh thường do nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục như Chlamydia trachomatis hoặc Neisseria gonorrhoeae. Khi vi khuẩn xâm nhập và gây viêm, chúng có thể phá hủy lớp niêm mạc cũng như các lông mao trong ống dẫn trứng. Nếu bạn có tiền sử viêm vùng chậu tái phát nhiều lần hoặc không được điều trị triệt để thường bị sẹo xơ và dính trong ống dẫn trứng, làm tăng đáng kể khả năng phôi bám lại ở vị trí bất thường.
3. Tiền sử vô sinh hoặc điều trị vô sinh (IVF)
Phụ nữ có tiền sử vô sinh hoặc đang điều trị vô sinh cũng thuộc nhóm có nguy cơ cao bị thai ngoài tử cung. Nguyên nhân là do bản thân tình trạng vô sinh thường liên quan đến bất thường ở ống dẫn trứng, chẳng hạn như tắc nghẽn, dính hoặc rối loạn nhu động. Khi phôi được hình thành, các tổn thương này khiến phôi khó di chuyển vào buồng tử cung, làm tăng khả năng làm tổ sai vị trí.
Phụ nữ có tiền sử vô sinh có nguy cơ cao bị thai ngoài tử cung
4. Bệnh lạc nội mạc tử cung
Lạc nội mạc tử cung là tình trạng các mô tương tự lớp niêm mạc tử cung phát triển ở bên ngoài buồng tử cung, thường gặp tại buồng trứng, phúc mạc hoặc quanh ống dẫn trứng. Khi các mô này dày lên và bong ra theo chu kỳ kinh nguyệt, chúng có thể gây viêm mạn tính, hình thành mô sẹo và dải dính vùng chậu. Những dải dính này làm biến dạng cấu trúc hoặc gây hẹp lòng ống dẫn trứng, khiến quá trình vận chuyển trứng và phôi gặp khó khăn.
5. Đặt vòng tránh thai trong thời điểm thụ thai
Mặc dù vòng tránh thai (IUD) là biện pháp ngừa thai hiệu quả với tỷ lệ thành công trên 99%, song trong trường hợp hiếm gặp, khi thụ thai vẫn xảy ra trong lúc đang đặt vòng, nguy cơ thai ngoài tử cung sẽ cao hơn đáng kể so với người không sử dụng IUD.
Cơ chế là vì vòng tránh thai ngăn cản phôi làm tổ trong buồng tử cung, nhưng không hoàn toàn ngăn được sự thụ tinh. Nếu phôi được hình thành trong khi vòng vẫn còn trong tử cung, môi trường bên trong không thuận lợi cho quá trình làm tổ, nên phôi có xu hướng bám vào vị trí khác như ống dẫn trứng.
6. Tiền sử hút thuốc lá
Hút thuốc lá là một yếu tố nguy cơ đã được chứng minh làm tăng khả năng thai ngoài tử cung, chủ yếu ở những phụ nữ hút nhiều và hút trong thời gian dài. Nicotine cùng các chất độc trong khói thuốc có thể làm giảm hoạt động của lông mao trong ống dẫn trứng, cấu trúc có nhiệm vụ đẩy trứng đã thụ tinh di chuyển về tử cung. Khi chức năng này suy yếu, phôi dễ bị “kẹt lại” và làm tổ tại ống dẫn trứng hoặc vị trí bất thường khác.
Ngoài ra, hút thuốc lá còn làm thay đổi nội tiết tố sinh sản, giảm lượng estrogen và progesterone, hai hormone cần thiết để duy trì sự vận chuyển của phôi và niêm mạc tử cung ổn định.
7. Biện pháp can thiệp chửa ngoài tử cung
Sau khi hiểu rõ nguyên nhân thai ngoài tử cung và các yếu tố nguy cơ liên quan, việc nắm được biện pháp can thiệp kịp thời là rất quan trọng, nhằm bảo vệ sức khỏe và khả năng sinh sản. Thai ngoài tử cung không thể phát triển bình thường, và nếu không được xử lý sớm, túi thai có thể vỡ gây xuất huyết nội nghiêm trọng, đe dọa tính mạng.
Hiện nay, tùy vào mức độ và tình trạng của người bệnh, bác sĩ có thể lựa chọn các phương pháp điều trị khác nhau như theo dõi sát, dùng thuốc hoặc phẫu thuật. Mục tiêu là loại bỏ mô thai bất thường, kiểm soát chảy máu và bảo tồn tối đa vòi trứng để duy trì khả năng sinh sản. Cụ thể:
8. Theo dõi
Với những trường hợp thai ngoài tử cung nhỏ, chưa vỡ và không gây triệu chứng rõ ràng, bác sĩ có thể chỉ định theo dõi sát thay vì điều trị ngay. Người bệnh sẽ được kiểm tra nồng độ Beta-hCG định kỳ (thường 2 - 3 ngày/lần) kết hợp siêu âm để đánh giá sự phát triển của túi thai.
Nếu nồng độ hCG giảm dần và không còn hình ảnh túi thai, nghĩa là cơ thể đã tự hấp thu mô thai mà không cần can thiệp thêm. Tuy nhiên, trong suốt quá trình này, người bệnh cần nghỉ ngơi, tránh vận động mạnh và đến bệnh viện ngay nếu xuất hiện đau bụng, chóng mặt hoặc ra máu nhiều, vì đây có thể là dấu hiệu túi thai vỡ gây xuất huyết trong ổ bụng.
9. Điều trị bằng thuốc Methotrexate
Với trường hợp phát hiện sớm, túi thai nhỏ và chưa vỡ, bác sĩ có thể chỉ định thuốc Methotrexate để ức chế sự phát triển của tế bào thai. Phương pháp này giúp tránh phẫu thuật, giảm nguy cơ tổn thương ống dẫn trứng. Sau khi dùng thuốc, người bệnh sẽ được theo dõi nồng độ hCG và siêu âm định kỳ để đảm bảo thai đã tiêu hoàn toàn.
10. Can thiệp phẫu thuật nội soi hoặc mổ mở
Nếu thai đã lớn hoặc có dấu hiệu vỡ, phẫu thuật nội soi là lựa chọn ưu tiên nhằm loại bỏ mô thai, cầm máu và bảo tồn vòi trứng. Trong trường hợp mất máu nhiều hoặc vỡ phức tạp, bác sĩ có thể phải mổ mở cấp cứu để đảm bảo an toàn tính mạng. Sau phẫu thuật, người bệnh cần được theo dõi và điều trị phục hồi nhằm ngăn ngừa tái phát.
Cách phòng tránh thai ngoài tử cung và bảo vệ khả năng sinh sản
Mặc dù không thể phòng ngừa hoàn toàn thai ngoài tử cung, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ và phát hiện sớm bằng cách chủ động chăm sóc sức khỏe sinh sản và theo dõi sát trong những tuần đầu thai kỳ. Việc phòng tránh tập trung vào bảo vệ chức năng ống dẫn trứng, tầm soát viêm nhiễm, và kiểm soát các yếu tố nguy cơ.
1. Khám phụ khoa và tầm soát sớm bệnh lý vùng chậu
Bạn cần khám phụ khoa định kỳ ít nhất 6 tháng một lần để phát hiện sớm các bệnh lý như viêm vùng chậu, viêm phần phụ, viêm vòi trứng hoặc lạc nội mạc tử cung. Đây đều là những yếu tố có thể làm tổn thương ống dẫn trứng và tăng nguy cơ thai ngoài tử cung.
Bên cạnh đó, việc tầm soát và điều trị triệt để các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) giúp ngăn ngừa viêm nhiễm lan rộng và bảo vệ cấu trúc sinh sản. Chủ động kiểm tra sức khỏe sinh sản trước khi mang thai là cách tốt nhất để giảm thiểu biến chứng và đảm bảo thai kỳ an toàn.
2. Duy trì lối sống lành mạnh và ngừng hút thuốc lá
Giữ lối sống lành mạnh là yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ thai ngoài tử cung và bảo vệ sức khỏe sinh sản. Bạn nên ngừng hút thuốc lá hoàn toàn, vì nicotine và các chất độc trong khói thuốc làm giảm hoạt động của lông mao trong ống dẫn trứng, khiến phôi di chuyển khó khăn và dễ làm tổ sai vị trí.
Ngoài ra, nên hạn chế rượu bia, duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống đầy đủ dưỡng chất và tập luyện nhẹ nhàng để cân bằng nội tiết tố. Những thói quen này không chỉ giúp tăng khả năng thụ thai tự nhiên, mà còn hỗ trợ tử cung và vòi trứng hoạt động khỏe mạnh, giảm thiểu các biến chứng thai kỳ.
Phụ nữ tuyệt đối không hút thuốc lá trong giai đoạn mang thai
3. Theo dõi sát trong giai đoạn đầu thai kỳ
Sau khi hiểu rõ nguyên nhân thai ngoài tử cung, bạn cần đặc biệt chú ý đến việc theo dõi sát trong những tuần đầu của thai kỳ. Khi que thử thai báo hai vạch, bạn nên đến cơ sở y tế để siêu âm sớm (khoảng 5 - 6 tuần) nhằm xác định vị trí túi thai đã nằm trong buồng tử cung hay chưa.
Việc theo dõi này giúp bác sĩ phát hiện sớm thai ngoài tử cung, nhất là ở những phụ nữ có tiền sử viêm vùng chậu, phẫu thuật ống dẫn trứng hoặc vô sinh. Nếu được chẩn đoán sớm, quá trình can thiệp sẽ đơn giản hơn, giảm nguy cơ vỡ ống dẫn trứng và giúp bảo tồn khả năng sinh sản về lâu dài.
Tuân thủ hướng dẫn bác sĩ khi điều trị vô sinh hoặc đặt vòng tránh thai
Khi điều trị vô sinh bằng các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc đặt vòng tránh thai (IUD), bạn cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ. Việc tự ý dùng thuốc nội tiết, tháo hoặc đặt vòng không đúng quy trình có thể làm rối loạn nội tiết và ảnh hưởng đến chức năng ống dẫn trứng, từ đó làm tăng nguy cơ thai ngoài tử cung.
Sau khi thực hiện IVF hoặc đặt vòng, người bệnh nên tái khám và siêu âm định kỳ, nhất là khi có dấu hiệu bất thường như đau bụng, ra máu âm đạo hoặc chậm kinh. Việc theo dõi đúng hẹn giúp bác sĩ kịp thời phát hiện các biến chứng, đảm bảo an toàn và bảo vệ khả năng sinh sản về lâu dài.
Bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để tư vấn kế hoạch cho lần mang thai tiếp theo
Khi nào cần đến bệnh viện ngay?
Thai ngoài tử cung có thể diễn tiến nhanh và gây nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời. Bạn cần đến bệnh viện ngay khi xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu sau:
- Đau bụng dưới dữ dội, nhất là đau một bên, có thể kèm cảm giác lan ra vai hoặc lưng.
- Ra máu âm đạo bất thường, lượng ít nhưng kéo dài, hoặc máu sẫm màu.
- Choáng, chóng mặt, mệt lả, tụt huyết áp, có thể là dấu hiệu vỡ ống dẫn trứng gây xuất huyết trong ổ bụng.
- Buồn nôn, nôn, đau vai hoặc tức ngực, triệu chứng do máu kích thích cơ hoành khi có chảy máu trong.
- Có tiền sử thai ngoài tử cung, phẫu thuật vòi trứng hoặc viêm vùng chậu và đang có dấu hiệu trễ kinh, đau bụng.
*Lưu ý, khi gặp những triệu chứng trên, tuyệt đối không tự điều trị hoặc trì hoãn việc thăm khám. Việc đến cơ sở y tế sớm giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác, can thiệp kịp thời và bảo toàn tính mạng cũng như khả năng sinh sản.
Kết luận
Hiểu rõ nguyên nhân thai ngoài tử cung và các yếu tố nguy cơ giúp bạn chủ động hơn trong việc phát hiện sớm và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm. Dù đây là tình trạng không thể duy trì thai kỳ, nhưng nếu được chẩn đoán sớm và xử lý đúng cách, người bệnh vẫn có thể bảo tồn khả năng sinh sản và mang thai bình thường ở những lần sau.
Nếu bạn đang nghi ngờ có dấu hiệu bất thường trong thai kỳ như đau bụng dưới, ra máu âm đạo nhẹ hoặc que thử thai dương tính nhưng siêu âm chưa thấy túi thai trong tử cung, hãy đến thăm khám sớm tại cơ sở y tế uy tín. Việc kiểm tra và theo dõi kịp thời giúp bác sĩ xác định chính xác vị trí thai, phát hiện sớm thai ngoài tử cung và lựa chọn phương án xử trí an toàn nhất.
Bệnh viện Đại học Phenikaa (PhenikaaMec) là địa chỉ đáng tin cậy trong chẩn đoán và điều trị các bất thường thai kỳ, trong đó có thai ngoài tử cung. Với đội ngũ bác sĩ Sản phụ khoa giàu kinh nghiệm, hệ thống siêu âm đầu dò hiện đại và quy trình chăm sóc thai sản toàn diện, PhenikaaMec luôn đồng hành cùng mẹ bầu trong hành trình thai kỳ an toàn, khỏe mạnh. Bạn hãy đặt lịch ngay qua hotline 1900 886648 để được bác sĩ Sản khoa tư vấn chi tiết.
